ΤΕΛΩΝΟΥ
ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ
Λουκ. ιη 10-14
Αρχή του Τριωδίου σήμερα,
αδελφοί μου, μιας περιόδου προπαρασκευής μας για την είσοδό μας στην περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής που κύρια
γνωρίσματα της είναι η νηστεία και η προσευχή.
Στην αρχή λοιπόν αυτής της
προπαρασκευαστικής περιόδου η Εκκλησία μας και οι Πατέρες μας θέσπισαν να
αναγιγνώσκεται το Ευαγγελικό ανάγνωσμα της παραβολής του Τελώνου και του
Φαρισαίου. Μιας πολύ ωραίας και διδακτικής
ιστορίας που είπε ο Κύριός μας για να στηλιτεύσει την υποκρισία και την υπερηφάνεια.
Αφορμή για την διδαχή αυτής
της παραβολής στάθηκε όπως μας πληροφορεί ο Ευαγγελιστής Λουκάς στον 9ο
στοίχο του 18ου κεφαλαίου η υπεριφάνεια και η αυτάρκεια που διέκρινε
σε κάποιους ακροατές του που τον ακολουθούσαν όχι για να διδαχτούν από τα
λεγόμενα του Κυρίου αλλά για να αρέσουν στους άλλους.
«… Εἶπε δὲ καὶ πρός τινας τοὺς πεποιθότας ἐφ᾿ ἑαυτοῖς ὅτι εἰσὶ δίκαιοι,
καὶ ἐξουθενοῦντας τοὺς λοιπούς,
τὴν παραβολὴν ταύτην·…»
Είπε δε και προς μερικούς, που είχαν
την αλαζονική αυτοπεποίθηση ότι είναι δίκαιοι και περιφρονούσαν τους άλλους,
την παραβολή αυτή. Η Παραβολή αυτή εμπεριέχεται στους στίχους 10-14 του 18ου
κεφαλαίου του Λουκά.
Δυο άνθρωποι ανέβηκαν στο
Ιερό για να προσευχηθούν . ο ένας ήταν φαρισαίος και ο άλλος τελώνης. Ο
φαρισαίος στάθηκε όρθιος, ώστε να φαίνεται καλά και για να δοξάσει τον εαυτό
τοτ, προσευχόταν με τα λόγια αυτά. Σε ευχαριστώ Θεέ μου που δεν είμαι σαν τους
άλλους ανθρώπους, που είναι άρπαγες, άδικοι, ανήθικοι ή και σας αυτόν εδώ τον
τελώνη τον αμαρτωλό. Και ενώ οι άλλοι είναι ένοχοι και αξιοκατάκριτοι, εγώ είμαι
ο μόνος χωρίς ενοχή. Σε ευχαριστώ που δεν βλέπω στον εαυτό μου τις κακίες που
έχουν αυτοί, όπως και αυτός ο αμαρτωλός
τελώνης. Νηστεύω δυο φορές την εβδομάδα. Από το εισόδημά μου δίνω το ένα δέκατο
στους πτωχούς και δίνω ακόμη και από αυτά που δεν επιβάλει ο νόμος να δώσω.
Έκανε δηλαδή ο Φαρισαίος
μια προσευχή γεμάτη αυταρέσκεια και με την πεποίθηση ότι αυτός είναι ο καλός. Και κορόιδευε τον Θεό ευχαριστώντας τον που αυτός δεν είναι
παλιάνθρωπος όπως οι άλλοι. Έκανε επομένως ένα εωσφορικό λιβάνισμα στον εαυτό του.
Η παραβολή λέει στην
συνέχεια ότι ο τελώνης έστεκε μακριά από το θυσιαστήριο, όπου καιγόταν οι
θυσίες και δεν είχε την τόλμη να σηκώσει τα χέρια του στον ουρανό να ικετεύσει
τον Θεό αλλά ούτε τα μάτια του να κοιτάξει προς τον ουρανό. Αλλά χτυπούσε το
στήθος του που εκεί βρίσκετε η αμαρτωλή και ακάθαρτη καρδιά του και έλεγε: « ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ». Θεέ μου, σπλαχνίσου και συγχώρεσε με τον αμαρτωλό.
Στην
παραβολή αυτή ζωγραφίζονται δυο διαφορετικοί τύποι ανθρώπων. Πρώτα ο τύπος του
Φαρισαίου. Οι Φαρισαίοι ήταν ιουδαϊκή αίρεση, που στην εποχή του Χριστού
σύμφωνα με πληροφορίες του ιστορικού Ιώσηπου αριθμούσε 6.000 μέλη. Κύρια
χαρακτηριστικά ήταν ο ζήλος τους για τελειότητα και πιστή τήρηση του Νόμου.
Ιδιαίτερη αφοσίωση έδειχναν στις προφορικές ζωντανές παραδόσεις τις οποίες
μερικοί απ’ αυτούς υπερτόνιζαν. Μονοπωλούσαν την εύνοια του Θεού και
περιφρονούσαν τους αμαρτωλούς και τους τελώνες. Επειδή τηρούσαν με ευλάβεια τις
εντολές του Θεού διεκδικούσαν δικαιώματα
πάνω στο Θεό. Με άλλα λόγια ήταν ο τύπος του ψευτοθρησκεύοντος ανθρώπου
που ήχε την πεποίθηση ότι αυτός είναι ο μ όνος ευσεβείς και περιφρονεί όλους
τους άλλους σαν αμαρτωλούς.
Δεύτερον ο τύπος του τελώνη. Οι τελώνες , ήταν την
εποχή εκείνη οι φοροεισπράκτορες
εκίενοι οι άνθρωποι που δούλευαν στο Ρωμαϊκό κράτος και εισέπραταν τους
φόρους από τους Ιουδαίους, άνθρωποι αμαρτωλοί που με θεμιτούς ή αθέμιτους
τρόπους πλούτιζαν σε βάρος των άλλων χωρίς να έχουν κανένα ενδοιασμό αλλά και
που ήταν προσκολλημένοι στα σαρκικά τους πάθη. Φαίνεται όμως ο τελώνης της
παραβολής διέφερε λίγο από τους άλλους ομοϊδεάτες τους, ήταν δηλαδή ο τύπος του
αμαρτωλού, που μπλέχτηκε στα δίχτυα της αμαρτίας και δούλεψε στα αμαρτωλά
πάθη του, έχει όμως συναίσθηση της αμαρτωλότητάς του. Έχει την επίγνωση ότι
αμάρτησε ενώπιον του Θεού. Νιώθει ντροπιασμένος και νομίζει πως δεν έχει το
δικαίωμα να σηκώσει τα μάτια του στον Ουρανό. Όμως έχει μετανιώσει βαθειά και
με ειλικρίνεια ομολογεί ενώπιον του θεού την αμαρτωλότητά του και ζητά το έλεός
Του.
Ο
Κύριος τελειώνει την παραβολή με ένα μεγάλο συμπέρασμα, λέγοντας ότι ο τελώνης
κατέβηκε από τον Ναό δικαιωμένος και πήγε στο σπίτι του. Αυτός δικαιώθηκε από
τον Θεό της αγάπης και όχι ο φαρισαίος. Ο Τελώνης δικαιώθηκε από τον Θεό ενώ ο
φαρισαίος κατακρίθηκε. Γιατί όπως λέγει ο Κύριος πρακάτω: «…ὅτι πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν
ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται » . όποιος
υψώνει τον εαυτό του, θα ταπεινωθεί από τον Θεό. Εκείνος δε που ταπεινώνει τον
εαυτό του, θα υψωθεί από τον Θεό και θα τιμηθεί.
Και
εδώ γεννάτε ένα ερώτημα:
Υπάρχουν
σήμερα ανάμεσά μας, ανάμεσα στους Χριστιανούς φαρισαίοι; Αναμφίβολα.
Είναι
όσοι υποτιμούν την δύναμη της Θείας Χάριτος, όσοι μονοπωλούν την ευσέβεια, όσοι
με φανατισμό επιζητούν να επιβάλουν τις δοξασίες τους, όσοι αποκόπτονται από την κοινωνία της αγάπης,
όσοι φορούν προσωπείο, όσοι μένουν ασυγκίνητοι στις ικεσίες του αμαρτωλού, όσοι
αισθάνονται εσωτερική αυτάρκεια, όσοι είναι τυπολάτρες και θρησκόληπτοι δεν
απέχουν πολύ από τους φαρισαίους. Τέτοιους
ανθρώπους συναντάμε συχνά στην ζωή μας. Δεν είναι φαρισαίος ο Χριστιανός
που την Κυριακή στην Εκκλησία του από το πρωί προσεύχεται, ενώ΄τις υπόλοιπες
ημέρες αδικεί, κλέβει, και εξαπατά τον διπλανό του; Φαρισαίος δεν είναι εκείνος
που εξωτερικά δείχνει αξιοπρεπείς, δίκαιος, τυπικός και φιλάνθρωπος, ενώ μέσα
του ζει μια ζωή διεφθαρμένη, αισχρή και απάνθρωπη; Για τον Θεό αδελφοί μου έχει
η εσωτερική ζωή και ότι βγαίνει από αυτή. Μια καλή πράξη χάνει την αξία της
όταν έχει κακά ελατήρια. Για τον Θεό
σημασία έχει η πρόθεση και γι’ αυτό τα
πάντα ξεκινούν από το πνεύμα.
Στηλιτεύοντας η Εκκλησία μας την υποκρισία διακηρύττει στο συναξάρι της
σημερινής Κυριακής: « Κρείσσον γαρ εστίν αμαρτάνοντα επιστρέφειν, ή κατορθούντα
επαίρεσθε». Καλύτερα είναι κάποιος αμαρτωλός που μετανοεί παρά ένας δίκαιος που
περιφανεύετε. Όσα καλά κι αν κάνουμε , όταν δεν συνοδεύονται από την ταπείνωση είναι καταστροφή για την ψυχή μας
και για την σωτηρία μας. Όσοι διαθέτουν έστω και λίγο ίχνος πνευματικότητας ο
Θεός μέσα από τις δοκιμασίες τους επαναφέρει στον σωστό δρόμο, όσοι όμως είναι
σκληρόκαρδοι αυτούς ο Θεός τους εγκαταλείπει
και τους αφήνει να τιμωρηθούν από τον ίδιο τους τον εαυτό. Παράδειγμα είναι όλοι αυτοί οι συνάνθρωποί
μας που με την κρίση που περνά η χώρα μας έχασαν την ελπίδα τους γιατί την
είχαν εναποθέσει στον εαυτό τους και οδηγήθηκαν στον θάνατο με τις αυτοκτονίες.
Στους
ταπεινούς όμως δίνει χάρη, ο Θεός, δέχεται τα δάκρυά τους και τους
στεναγμούς στους και τα μεταβάλει σε
χαρά και αγαλλίαση. Παράδειγμα στον
αντίποδα αυτού που προείπα είναι οι δοκιμαζόμενοι αδελφοί μας που εναπόθεσαν
τις ελπίδες τους στο Θεό και συνεχίζουν να ζουν με λίγα μεν αλλά με ουράνια
γαλήνη και χαρά.
Το
πρώτο λοιπόν σκαλοπάτι αδελφοί μου που οδηγεί
στο Θεό είναι η τελωνική ταπείνωση.
Αυτή
η ταπείνωση αποτελεί θεμέλιο και βάση της πνευματικής μας ζωής, γι’ αυτό ας
προσέξουμε να μην μας δημιουργήσει καμιά αρετή μας περηφάνια, ας προσέξουμε να
μην πέσουμε στα δίχτυα της κενοδοξίας. Ο Κύριός μας δεν
εξευμενίζεται με δώρα και θυσίες
όπως τα είδωλα. Ο Θεός ζητά από μας
τα δάκρυα της μετανοίας και όχι
την φαινομενική ευσέβεια ,που στερείτε ταπείνωσης.
Ας
προευτούμε λοιπόν αδελφοί και την φετηνή περίοδο του Τριωδίου και της Μεγάλης
Τεσσαρακοστής με «πνεύμα συντετριμμένον». Αμήν.
Πηγές
1, Ο Βίος
και η διδασκαλία του Σωτήρος Χριστού ( Μητροπ. Καλλινίκου Καρούσου Β’ Τόμος)
2.
Εις επίγνωσιν Θεού (Μητροπ. Φθιότιδος Νικολάου).
Σ.Π
